Statiegeld werkt! Veel minder plastic flesjes in zwerfafval
Vorig jaar werden tijdens World Cleanup Day veel minder flesjes gevonden na invoering statiegeld. Heeft deze trend zich doorgezet?
Plastic tas is niet duurzamer dan papieren tas
Reactie op artikel uit De Volkskrant van 9.1.16 ‘Zo duurzaam is de papieren tas niet‘
De plastic tas is sinds 1 januari aan banden gelegd. Er mogen geen gratis tasjes meer worden uitgedeeld. Sommige winkeliers stappen over op de gratis papieren tas. Redacteur Jonathan Witteman betoogt (Volkskrant van 9 januari) dat ‘papieren tassen nog slechter zijn voor het milieu dan plastic tassen’. Hij beroept zich daarbij op een rapport van TNO. Dat rapport verscheen een jaar geleden en was geschreven in opdracht van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken. Direct na publicatie werd de ‘conclusie’ door de verpakkingsindustrie breed uitgemeten: ‘de plastic tas is een prima keuze’ en ‘van de onderzochte tassen is de plastic tas qua milieu-impact de beste keuze’.
Wat Witteman niet vermeldt, is dat in het bewuste rapport de milieu impact van zwerfafval van de plastic tas buiten beschouwing is gelaten, terwijl in Nederland plastic tasjes op nummer 3 staan in de top 10 van op het strand gevonden items (de afgelopen 10 jaar gemiddeld 24 stuks per 100 m). Het TNO rapport is beoordeeld door een wetenschappelijke commissie bestaande uit experts van de toegepaste levenscyclusanalyse. Hun mening staat in een bijlage. Zij benadrukken dat het onderzoek ‘niet volledig conform de geldende ISO-norm is uitgevoerd’ en dat ‘het resultaat niet geschikt is voor het ondersteunen van keuzen tussen draagtassen (…)’.
In veel studies naar de impact van plastic is het helaas gebruikelijk dat de milieuschade door plastic zwerfvuil buiten beschouwing wordt gelaten. In die studies komt plastic vervolgens ten opzichte van andere materialen als beste optie voor het milieu uit de bus. Voormalig staatsecretaris Mansveld liet zich gelukkig niet in de luren leggen door de lobby vóór de plastic tas. Zij stelde in de aanloop van het verbod op de gratis plastic tas, dat – vanwege het feit dat plastic zich ophoopt in het milieu en niet afbreekt – plastic voor haar ‘geen duurzaam alternatief’ is. ‘Wie duurzaam wil zijn, neemt zijn eigen boodschappentas mee naar de supermarkt’, zegt Witteveen. Dáár is iedereen het over eens.
Floris van Hest, Directeur Stichting De Noordzee
Maria Westerbos, Directeur Plastic Soup Foundation
Zo duurzaam is de papieren tas niet
Nu de banvloek is uitgesproken over de gratis plastic tas, bieden veel winkeliers een papieren alternatief aan. Maar het milieuvriendelijke imago is niet terecht.
DOOR JONATHAN WITTEMAN
Dat klantvriendelijkheid en duurzaamheid niet altijd hand in hand gaan, tonen de reacties van winkeliers op het verbod op gratis plastic tasjes.
Voor wie het is ontgaan: sinds 1 januari mogen winkeliers geen gratis plastic tasjes meer verstrekken aan klanten. ‘Het doel is om zwerfvuil op straat en in zee tegen te gaan en verspilling van grondstoffen te voorkomen’, schrijft het kabinet zelf over de maatregel. Wie per se een plastic tas wil om zijn net aangeschafte boodschappen, spijkerbroek of haikubundel in mee te nemen, zal daarvoor moeten betalen: 25 eurocent is de richtlijn van het kabinet, maar het mag ook meer of minder zijn.
Maar winkeliers zijn niet voor een gat te vangen. ‘Vanaf 1 januari zijn gratis plastic tasjes verboden, daarom doet Marilinge je aankopen in een gratis papieren tas’, kondigde een verkoper van lingerie en protheses voor borstkankerpatiënten bijvoorbeeld aan. ‘Bij J’Amazing krijg je geen plastic tasje mee, maar een papieren tas’, twitterde een Amersfoortse modewinkel.
Klantvriendelijk, dat zeker. En goed bedoeld, is het ook. Maar is het ook goed voor het milieu, zo’n papieren tas? U voelt hem al aankomen. Het antwoord is namelijk dat papieren tassen nog slechter zijn voor het milieu dan plastic tassen. Dat terwijl menige parfumerie, modezaak of theehandel een gratis papieren tas meegeeft aan de klant, vaak voorzien van een elegant katoenen koordje.
Onderzoeksorganisatie TNO zette twintig soorten tassen op volgorde van hun milieu-effecten. Met afstand het ergst voor het milieu zijn papieren hemdtassen, gevolgd door ‘big shoppers’ van papier. De op twee na schadelijkste tassen zijn grote boodschappentassen van katoen, gevolgd door plastic hemdtassen van polybutyraat en polymelkzuur, en papieren middelgrote tassen.
Bij de genoemde papieren tassen gaat het wel om zogeheten ‘maagdelijk’ papier, oftewel papier dat voor het eerst wordt gebruikt. Als de tassen gemaakt zijn van gerecycled papier is de score wat beter: middelgrote tassen van gerecycled papier behoren tot de acht minst schadelijke tassen. De drie minst schadelijke tassen zijn big shoppers van polypropeen, middelgrote pet-tassen en, de nummer een, big shoppers van gerecycled polypropeen. Deze big shoppers komen mede zo goed uit de test omdat ze schier eindeloos hergebruikt kunnen worden. Wie dus duurzaam wil zijn, neemt zijn eigen boodschappentas mee naar de supermarkt.
Hoe komt het dat papieren tassen het milieu zwaarder belasten dan plastic tassen? Dat komt doordat voor een papieren tas aanzienlijk meer gewicht nodig is om dezelfde draagkracht te creëren dan voor een plastic tas, weet Milieu Centraal.
Voor een papieren tas met dezelfde sterkte als een plastic tas is dus relatief veel papier nodig. En hoewel een kilo papier minder broeikasgassen en uitputting van grondstoffen veroorzaakt dan een kilo plastic, is er wel veel land nodig voor de zogeheten productiebossen, waar bomen groeien voor de papierindustrie. De milieu-impact van papieren tassen is daardoor zo’n drie tot tien keer hoger ligt dan van plastic tassen, concludeert Milieu Centraal.
Papieren tassen gaan over het algemeen minder lang mee dan die van plastic, zegt directeur Vera Dalm van Milieu Centraal. ‘Papier kan niet alleen minder dragen, het scheurt ook eerder.’
Maar wacht even: iedereen die wel eens een plastic tas heeft aangeschaft in de supermarkt weet dat deze net zo kwetsbaar zijn als de verdediging van het Nederlands elftal. Stop er een fles wijn of een pak waspoeder in en de hengsels beginnen los te laten. Dat terwijl de papieren tassen van kledingzaken vaak behoorlijk stevig zijn.
Daar zit echter een addertje onder het gras: laminaat. Veel papieren tassen zijn voorzien van een laag laminaat om ze steviger te maken. En ook papieren tassen met een laag laminaat vallen onder het verbod op plastic tassen, ook al bestaan ze dan merendeels uit papier.
Qua duurzaamheid zijn laminaten een crime, zegt Dalm. ‘Ze zijn ontzettend slecht recyclebaar. Laminaat moet vochtig worden gemaakt en uit elkaar worden getrokken, zodat het plastic en papier los laten. Daarna moet het worden gezeefd. Het is een heel proces, en daar zijn wel allerlei wasstraten voor, maar het zijn beslist geen prettige materialen om te recyclen.’ Recyclen is bij tassen met laminaat niet eens aan de orde, vertelt Dalm: ze gaan regelrecht de verbrandingsoven in.
Plastic in zee
Papieren tassen zijn dus niet bijster duurzaam, maar tegelijkertijd hebben plastic tassen een belangrijk nadeel ten opzichte van papier: belanden plastic tassen eenmaal als zwerfafval in zee, dan kunnen ze bijdragen aan de zo gehate ‘plasticsoep’. Deeltjes uit deze soep kunnen terechtkomen in de magen van zeedieren, vaak met fatale gevolgen.
Rijkswaterstaat liet onderzoeken in hoeverre een verbod op gratis plastic tassen zou resulteren in minder plastic in het zwerfvuil in zee. Bij tellingen van het afval op stranden bleek 6 procent uit plastic tassen te bestaan. Hoeveel daarvan de zee in waait, is lastig te bepalen, noch hoeveel plastic tassen vanuit andere landen aanspoelen aan de Nederlandse kust, aldus het onderzoek.
Hoewel een eerdere studie het aandeel plastic tassen in het zwerfafval in zee op 9 procent schat, durft het onderzoek van Rijkswaterstaat er geen cijfer op te plakken. Wel is duidelijk dat een verbod op gratis plastic tasjes tot minder zwerfafval in zee zal leiden, schrijven de onderzoekers: bij een verbod zal het gebruik van plastic tasjes met tussen de 48 en 77 procent verminderen, bleek uit eerdere proeven.
Meer nieuws
Lees meer
Nederland blijkt spil in de wereldwijde export van plasticafval naar niet-westerse landen
Alleen Japan en de VS exporteerden in 2021 nóg meer plasticafval naar landen in het mondiale zuiden.
Een nucleaire oplossing voor plasticafval?
Het IAEA is een apart programma gestart om met behulp van nucleaire technologie de plasticsoep te bestrijden. Maar gaat dat wel helpen?
Gemengde gevoelens over concept-wetsvoorstel microplastics
De Europese Commissie heeft eindelijk een conceptwet gepubliceerd om microplastics te beperken.
