Mondiale duurzaamheidsdoelen en plasticsoep

In september 2015 stelden de Verenigde Naties de duurzame ontwikkelingsagenda voor 2030 vast. Deze agenda bestaat uit zeventien Duurzame Ontwikkelingsdoelen, de bekende Sustainable Development Goals (SDGs). Alle lidstaten hebben een inspanningsverplichting om hun beleid aan te passen zodat deze doelen in 2030 daadwerkelijk gehaald worden. Inmiddels hebben ook veel organisaties en bedrijven de agenda omarmd en vormen de duurzaamheidsdoelen een leidraad voor hun handelen.

Geen van de zeventien SDGs heeft expliciet plasticsoep als onderwerp. Intussen worden de gevolgen van de plasticsoep alsmaar duidelijker en staat het probleem steeds prominenter op de internationale agenda. In juli 2017 vergaderden de Verenigde Naties over de uitvoering van SDG 14, (“Behoud en maak duurzaam gebruik van oceanen, zeeën en maritieme hulpbronnen”), en nam de wereld een resolutie aan: “Our Ocean, our future: call for action”. Alle landen spraken af om hun inspanningen te intensiveren om vervuiling van de oceanen te voorkomen, onder meer door te streven naar een vermindering van plastics en microplastics. Concreet werd de reductie van Single Use Plastic (SUP) en dan vooral eenmalig (verpakkings)plastic genoemd.

Relatie tussen duurzaamheidsdoelen en plasticsoep

Voor veel bedrijven, banken en investeringsfondsen fungeren de duurzaamheidsdoelen inmiddels als een checklist voor hun duurzaamheidsbarometer. Voor een aantal SDGs geldt dat hun inspanningen in de strijd tegen plasticvervuiling goed aangegeven kan worden. Via de SDGs is de plasticsoep een integraal onderdeel van de duurzaamheidsagenda geworden.

Bij de bestrijding van de plasticsoep gaat het om:

• Voorkomen van plastic in het milieu
• Vermijden van gezondheidsrisico’s
• Absolute reductie van plastic.

Hieronder worden deze uitgangspunten gekoppeld aan afzonderlijke duurzaamheidsdoelen.

SDG 3: Gezondheid en welzijn

Kunststoffen zijn een combinatie van polymeren en additieven. De laatste zijn chemische stoffen die worden toegevoegd om plastic de gewenste eigenschappen te geven, waaronder weekmakers en vlamvertragers. Sommige van deze stoffen verstoren de hormoonhuishouding van mens en dier. Een andere grote zorg zijn de gevolgen van nanoplastics. Deze deeltjes zijn zo klein dat ze overal in het lichaam kunnen binnendringen: in weefsel, organen, hersenen en cellen. De naar verhouding zeer giftige deeltjes kunnen lokale ontstekingen en allerlei fysiologische effecten veroorzaken.

• Vermijden van gezondheidsrisico’s.

SDG 6: Schoon drinkwater en goede sanitaire voorzieningen

Het zesde duurzaamheidsdoel bepaalt dat de kwaliteit van zoet water moet worden verbeterd. Vervuiling van binnenwateren moet worden gereduceerd en veel meer water moet worden gezuiverd om opnieuw veilig te kunnen worden gebruikt.

• Vermijden van gezondheidsrisico’s.

SDG 11: Veerkrachtige en duurzame steden

Tot de basisvoorzieningen die in veel steden en woongemeenschappen ontbreken, hoort een goed werkende inzameling en verwerking van afval. In combinatie met een hoge bevolkingsdichtheid levert dat veel problemen op.

• Voorkomen van plastic in het milieu
• Vermijden van gezondheidsrisico’s
• Absolute reductie van plastic.

SDG 12: Duurzame consumptie en productie

Massaproductie en -consumptie van plastic, met name eenmalig verpakkingsplastic, dragen sterk bij aan de plasticvervuiling op land en op zee. Die vervuiling heeft een negatieve invloed op het functioneren van ecosystemen, brengt dierenlevens in gevaar maar ook de voedselvoorziening van veel mensen. Verbranden van al dat plastic draagt bij aan giftige luchtvervuiling. De beste manier om SDG12 te bevorderen, is door de reductie van plastic. Recycling stimuleren en verbeteren is op zichzelf geen oplossing voor de plasticsoep.

• Voorkomen van plastic in het milieu
• Vermijden van gezondheidsrisico’s
• Absolute reductie van plastic.

SDG 13: Klimaatverandering aanpakken

Vrijwel al het plastic wordt van fossiele brandstoffen gemaakt, vooral olie en schaliegas. Het produceren van plastic kost veel energie, ongeveer 10 procent van de jaarlijkse productie van fossiele brandstoffen (de helft om plastic van te maken, de andere helft als brandstof). Als we doorgaan met ongelimiteerd plasticgebruik stijgt dat percentage tot 20 procent in 2050. Het verlagen van de CO2 uitstoot en daarmee het voorkomen dat de gemiddelde temperatuur op aarde meer dan twee graden stijgt, is een uiterst urgente milieudoelstelling. Productie en toepassing van plastic heeft echter een lagere koolstofvoetprint dan alternatieven als papier en metaal. Soms kiezen bedrijven in hun streven naar een lagere CO2 voetprint daarom voor plastic. Die keuze houdt echter geen rekening met de schade die plastic in het milieu veroorzaakt.

• Absolute reductie van plastic.

SDG 14: Bescherming van zeeën en oceanen

Het veertiende duurzaamheidsdoel is erop gericht om de vervuiling op zee te voorkomen en sterk te reduceren, vooral afval dat van land afkomstig is. Gegeven de grove schatting dat tachtig procent van het afval op zee rechtstreeks van land komt, en het feit dat het dus om miljarden kilo’s per jaar gaat, is het van groot belang te voorkomen dat meer plastic in zee terecht komt. Grote winst wordt behaald wanneer overal goede afvalinzamelingssystemen operationeel zijn, terwijl tegelijk het gebruik van plastic gereduceerd wordt. Het opruimen van plastic op stranden of het afvangen van plastic op zee is van belang, maar helpt weinig als niet tegelijk de plastic kraan wordt dichtgedraaid. De plasticvervuiling levert een grote schadepost op voor sectoren als visserij en toerisme.

• Voorkomen van plastic in het milieu
• Vermijden van gezondheidsrisico’s
• Absolute reductie van plastic.

SDG 15: Herstel ecosystemen en behoud diversiteit

Ecosystemen op zee en op land worden bedreigd door plastics en microplastics. Plastic kan verstikkend werken, kan ervoor zorgen dat dieren niet genoeg voedsel binnenkrijgen, kan dieren tot een gemakkelijker prooi maken van andere dieren, kan koralen ziek maken, enzovoorts. Wezenlijke reductie van plastics en microplastics leidt direct tot herstel van ecosystemen en biodiversiteit.

• Voorkomen van plastic in het milieu
• Vermijden van gezondheidsrisico’s
• Absolute reductie van plastic.