26 mei 2020
Ondernemingen die het Plastic Pact hebben ondertekend, beloven om in 2025 20% minder plastic te gebruiken ten opzichte van 2017. Een van de opties is om het gewicht per verpakking te verminderen. Maar hiermee is iets vreemds aan de hand. Want er bestaat al jarenlang de wettelijke verplichting om verpakkingsmateriaal tot het minimum te beperken.
Inmiddels hebben 110 Nederlandse ondernemingen het Plastic Pact uit januari 2019 getekend. Sinds afgelopen maart is er ook een Europese variant. Bedrijven die plastic toepassen beloven in beide overeenkomsten niet méér kunststoffen te gebruiken dan nodig is. In 2025 moet qua gewicht een reductie van 20% zijn gerealiseerd. Het vermijden van ‘onnodig plastic’ heeft hoge prioriteit. Het percentage van 20% is gebaseerd op doelen die de retail zichzelf heeft gesteld.
De afspraken zijn gemaakt op basis van vrijwilligheid en de bedrijven hebben toegezegd de nodige informatie aan te leveren. Begin dit jaar bleek dat slechts 42% van de ondernemingen informatie over productie en gebruik van plastic heeft verstrekt. Daardoor is het niet mogelijk om te controleren of deze bedrijven zich aan de gemaakte afspraken houden. Voor het RIVM reden om met de monitoring te stoppen.
Langs een andere weg is echter eenvoudig vast te stellen of bedrijven onnodig plasticgebruik werkelijk elimineren.
Het is namelijk helemaal niet nodig dat bedrijven beloftes doen, omdat ze het al wettelijke verplicht zijn. Sinds 1994 moeten verpakkingen voldoen aan zogeheten essentiële eisen die vastgelegd zijn in de Europese Verpakkingsrichtlijn. Een van die eisen is dat het gewicht van de verpakking wordt beperkt tot de hoeveelheid die minimaal nodig is (punt 1 van Bijlage II). De achterliggende gedachte is simpel: al het verpakkingsmateriaal dat vermeden wordt, kan nooit als afval eindigen. In Nederlandse regelgeving is die eis overgenomen. Het Besluit Beheer Verpakkingen (2014) legt bijvoorbeeld de verplichting op om ‘zo weinig mogelijk verpakkingsmateriaal’ te gebruiken.
Dat de bedrijven de wet niet naleven, is tweeledig te verklaren. Als een bedrijf vreest dat een lichte fles slechter verkoopt dan een zware, dan wijkt het milieubelang voor het economische belang. De tweede reden is dat de overheid de wet niet of nog niet handhaaft. Daar lijkt verandering in te komen nadat Recycling Netwerk een handhavingsverzoek heeft ingediend. De Inspectie Leefomgeving en Transport moet het Verpakkingenbesluit actief gaan handhaven, gelet op uitspraken van de Raad van State over eerdere handhavingsverzoeken van Recycling Netwerk. Dit is goed nieuws, omdat de ondernemingen niet langer mooi weer kunnen spelen met overeenkomsten als het Plastic Pact en het gewicht van de plastic verpakkingen werkelijk omlaag moeten brengen.
Het is eenvoudig om vast te stellen of producten in te veel plastic worden aangeboden. Vergelijk een bepaald product van verschillende merken en weeg hun verpakkingen. Dit is kort gezegd wat Recycling Netwerk vorig jaar deed in drie case studies: gedistilleerde dranken (glas), shampoo en wasverzachters (plastic). De bevindingen zijn onthutsend. Zo zijn wasverzachter flessen van 750 ml van Robijn (Unilever) en Silan (Henkel) 35 tot 44% zwaarder dan de flessen van Jumbo met dezelfde inhoud. Neem vervolgens als norm de lichtste verpakking die aangetroffen wordt. Dat is wat bewezen technisch haalbaar is.
Wanneer bijvoorbeeld bij de wasverzachters de lichtste fles als norm zou worden gehanteerd is de haalbare materiaalbesparing op andere merken maar liefst 50%. Zelfs wanneer de verpakking 10% meer zou mogen wegen dan de lichtste fles kan er nog tientallen procenten worden bespaard. Er is geen technische reden om niet de lichtste fles te gebruiken.
De kanttekening is dat wanneer plastic verpakkingen lichter worden gemaakt, de samenstelling van de verpakking het milieu niet méér mag belasten. Goed recyclebaar monomateriaal moet het uitgangspunt zijn.
Het is daarom van belang om voor alle verpakkingscategorieën na te gaan welke verpakking het lichtste is. Dat levert een handhaafbaar referentiegewicht op van zoveel gram per zoveel product. Het alternatief is dat we tot 2025 moeten wachten om te zien of sommige bedrijven hun plasticgebruik werkelijk met een vijfde hebben teruggedrongen, zonder dat er sancties tegenover staan als dat niet blijkt te zijn gelukt.
Er ligt een enorm besparingspotentieel voor het oprapen door uit te gaan van de lichtste verpakkingen. Maar dit is slechts een deel van de oplossing. Er zullen überhaupt veel minder eenmalige plastic verpakkingen geproduceerd moeten worden, en veel meer verpakkingen zullen moeten worden vervangen door herbruikbare verpakkingen of alternatieve materialen om de plastic vervuiling effectief te bestrijden.
De sector verklaarde in 2018 dat het gebruik van plastic microbeads met 97,6% gedaald was en beloofde dat er in 2020 geen verzorgingsproducten meer verkocht zouden worden met plastic microbeads. Dergelijke producten worden echter nog altijd te koop aangeboden, blijkt uit wetenschappelijk onderzoek.
Journaliste Laura Hoogenraad heeft onderzoek gedaan naar het hergebruik van oude, versnipperde vloerbedekking vol chemicaliën in maneges. Ze doet er verslag van in dit artikel.
Op kinderspeelplaatsen wordt industrieel afval vol toxische stoffen gebruikt onder het mom van ‘circulaire economie.’
Voor het eerst hebben wetenschappers microplastics in de placenta aangetroffen. Ook blijkt uit recent onderzoek dat baby’s dagelijks 1,6 miljoen microplastics binnenkrijgen via voeding uit plastic flesjes.
Vooruitzichten op een circulaire kunststofeconomie zijn slechter dan ooit