Van statiegeld op blik naar blik op statiegeld
Goed nieuws. Na jarenlange strijd zullen blikjes in het zwerfvuil verdwijnen dankzij statiegeld. De volgende stap is statiegeld op veel meer verpakkingen.
Lessen van Melati hoe je verandering mogelijk kan maken
“We kunnen niet anders dan optimistisch zijn.”
Indonesisch/Nederlands activiste en changemaker Melati Wijsen richtte Bye Bye Plastic Bags samen met haar jongste zusje op in 2013, was succesvol in het verbieden van plastic tasjes/rietjes op haar thuiseiland Bali, heeft meerdere TED Talks gegeven, sprak op de Verenigde Naties, werd door TIME geëerd als onderdeel van de jaarlijkse lijst van meest invloedrijke tieners, richtte YOUTHTOPIA* op, en was bij nog veel meer betrokken.
21 maart 2022
Onder de indruk? Wacht maar tot je hoort dat Melati Wijsen pas 21 jaar oud is. Ja, ze is een lid van Gen Z, geboren tussen de eind jaren 90 en begin 2000. Haar leeftijd en indrukwekkende prestaties maakten haar de perfecte protagonist en verteller voor de documentaire ‘Bigger than Us’, die op 2 juni zijn release in Nederland kent. Hierin neemt ze ons op een emotionele en inspirerende reis mee tijdens haar ontmoetingen met andere jonge changemakers over de hele aardbol, die hun leven wijden aan het creëren van een betere wereld.
Maar hoe kan het dat zo’n jong iemand zoveel energie, moed en middelen heeft om zulke dingen te bereiken? Hoe is ze zo succesvol geworden in het bestrijden van de plastic crisis? Wat kunnen we van haar leren? Ik besloot haar via Zoom te interviewen. Spoiler: het geheim, kwam ik tot de ontdekking, ligt NIET in doen alsof je verandering in je eentje kan bereiken.
Recyclen is niet de oplossing
Melati is vooral bekend om haar activistische werk, zoals het organiseren van strand opruimacties, waardoor ze waarschijnlijk meer plastic afval heeft opgeraapt dan de gemiddelde persoon. Ik ben dan ook benieuwd naar haar visie op een verbod op al het wegwerpplastic. Ze zegt: “Ik vind echt dat er zoveel wegwerpplastic artikelen zijn waar we nee tegen moeten zeggen. Plastic rietjes, plastic flessen, om er maar een paar te noemen. Er zijn systemen die een hervulbare oplossing of systeem mogelijk maken. Ik denk dat we vooral op gemeenschapsniveau, maar ook op bedrijfs- en overheidsniveau, moeten kijken naar de implementatie hiervan.”
Het plastic dat zij en andere activisten van de stranden opruimen verschijnt natuurlijk niet uit het niets, dus bespreken we manieren waarop bedrijven zoals Unilever doen alsof recyclen de oplossing is. Melati vindt dat recyclen de laatste optie zou moeten zijn: “Ik moedig die producenten echt aan om hun producten radicaal anders te gaan ontwerpen. Het moet bij de bron beginnen, om te voorkomen dat dit afval in ons milieu terecht komt. We moeten het meer waarde geven. We moeten een circulair systeem creëren waarin het niet eindigt met een samenleving vol afval.
Credit: Erik Ginanjar Nugraha
Een nieuwe tegenstander: de pandemie
Het idee dat wegwerpplastic items hygiënischer zijn dan de alternatieven, kende door de pandemie een heropleving. Dit betekende een grote terugval voor een groot deel van het werk dat Melati en haar team op Bali hebben verricht. “Het is erg spijtig dat wanneer je nu eten of iets anders bestelt in Bali, het in een plastic tasje bezorgd wordt.” “Het is een enorme stap terug en voelt als een stomp in de maag voor velen van ons die voor zo lang aan de frontlinie hebben gestaan om eindelijk te proberen dit verbod te krijgen, en nu te zien dat het niet echt meer werkt.”
Normaal gesproken zou Melati hierop reageren door te gaan protesteren of door naar supermarkten te gaan en mensen alternatieven voor plastic tasjes aan te bieden. Maar ook dit is onmogelijk gemaakt door het virus. Maar, Melati zou geen echte activist zijn als ze ook hier niet een creatieve oplossing voor vond: “Wat we wel gedaan hebben, terwijl we allemaal thuiszaten, was een sterke mobilisatie via workshops online, om er echt voor te zorgen dat de gesprekken over dit onderwerp niet in de vergetelheid zouden raken.” Nu begint Melati samen met haar activisten netwerk haar werk weer op te pakken en organiseert weer de broodnodige opruimacties.
Een impact maken is een gemeenschappelijke opgave
Melati gelooft dat samenwerking uiteindelijk effectiever zal zijn dan een op zichzelf staand plastic verdrag. “Uiteindelijk moeten we kijken naar lokale partnerschappen. Hoe kunnen we meer ruimte voor zinvolle samenwerking creëren? Dat is tussen de particuliere sector en activisten, tussen activisten en politici, en tussen gelijkgestemde NGO’s en organisaties die hetzelfde doel nastreven.” Ze is vastbesloten het werk van NGO’s niet los van elkaar te promoten, maar gelooft erin dat ze in plaats daarvan effectief naar één doel zouden moeten toewerken.
Later in het gesprek geeft ze een voorbeeld over hoe dit type werk echt een impact kan hebben: “We hebben nu 60 teams over de hele wereld die geleid worden door kinderen op de middelbare school die hun eigen Bye Bye Plastic Bags afdeling zijn begonnen. Voor mij voelde dit alsof Bye Bye Plastic Bags ineens een levend voorbeeld werd voor het idee dat kinderen dingen kunnen doen. Andere kinderen van over de hele wereld krijgen zo het gevoel dat ze deel kunnen uitmaken van een grotere beweging om nee te zeggen tegen wegwerp plastic tasjes.”
Credit: Bye Bye Plastic Bags
De noodzaak van een intergenerationele aanpak
Melati is heel optimistisch en enthousiast wanneer we het hebben over de jongere generaties die het voortouw nemen om de wereld beter te maken. We bespreken hoe zij dit vergelijkt met oudere generaties. Ze gelooft dat de generaties voor Gen Z meer leven vanuit angst en vastzitten in een concept of visie van hoe dingen zouden moeten zijn. Ze denkt ook veel na over wat ze hoopt dat oudere generaties kunnen doen: “Ik denk dat het belangrijkste verschil is dat wij (de jonge generatie) een sterk gevoel van urgentie hebben, en de oudere generatie misschien niet, omdat wij opgroeiden met de hoge prioriteit die de klimaat problematiek vraagt.”
“Er is een verschil in het niveau van bewustzijn en urgentie in de maatschappij waarin we leven. Maar als we verandering willen bereiken, moeten we een intergenerationele aanpak hebben. Ik denk dat dat heel belangrijk is voor jongeren, dat we dat niet vergeten. We kunnen het niet in ons eentje. We moeten die partnerschappen opbouwen. We moeten samenwerken met die CEO’s, en met die politieke figuren om te begrijpen wat de beste manier is om vooruit te komen. En ik denk dat het goede voorbeeld geven altijd de juiste stap is.”
Moeilijke tijden
Terwijl ze me zo over haar werk vertelt, vraag ik me af hoe ze de balans vindt tussen actie ondernemen en je mentale welzijn op orde houden terwijl ze zo geconfronteerd wordt met de negativiteit rondom dit onderwerp. “Om eerlijk te zijn, een paar maanden voor mijn 21ste verjaardag was de zwaarste tijd ooit voor me. Ik heb echt met een heleboel dingen geworsteld. Ik heb hele erge haat ervaren op sociale media, tot op het punt dat ik echt het gevoel had dat ik offline moest gaan. Ik heb bepaalde dingen meegemaakt hier op het eiland Bali. Gewoon de ene uitdaging na de andere, dat maakt het heel, heel, heel moeilijk om door te gaan.”
Hoe kwam het dat dit zo moeilijk voor haar werd? Ze antwoordt: “De fout, dat ik dingen persoonlijk nam, zat deels ook bij mij, snap je, ik leer nog steeds. Natuurlijk, de sociale media opmerkingen zijn persoonlijk. Maar wanneer partnerschappen niet doorgaan of wanneer regeringen hun afspraken niet nakomen, dan nam ik dat heel persoonlijk. Dat is een van de grootste fouten die ik veel activisten – inclusief mezelf – zie maken. Wat manieren betreft om hiermee om te gaan, heb ik echt het geluk dat ik omringd ben door een ongelooflijk team. Zij zijn mijn ruggengraat geweest, eerlijk gezegd. Als ik hen niet had gehad, was ik waarschijnlijk al lang gestopt.”
Samenwerken als een team, en samenwerkingsverbanden lijken de rode draad te zijn in Melati’s werk, en ook in de documentaire waaraan zij heeft meegewerkt. “Het doel”, zegt ze, “is om het grote plaatje voor ogen te houden, snap je? Ik zei dit ook in mijn laatste TED-talk. Onthouden dat je een stapje terug kunt doen en dat er veel mensen zijn die doorgaan en het werk zullen doen terwijl jij rust en oplaadt, is zo belangrijk. Ik heb die les op de harde manier geleerd denk ik. Door voortdurend te weigeren tot op het punt van burn-out waarop ik geen andere keus had dan niets te doen en sterker dan ooit terug te komen nadat de rust was genomen. Ik heb drie woorden om uit te leggen wie ik ben: ‘Work in Progress.’”
Positief blijven is de enige manier
Melati’s positieve kijk op haar eigen ontwikkeling komt tot uiting in de laatste vraag die ik haar stel, over hoe ze optimistisch blijft: “Ik denk dat er geen andere keuze is dan optimistisch te zijn. Ik ben bang dat op het moment, de dag, dat ik toegeef aan dit gevoel van hopeloosheid, er bijna geen weg terug is. Ik denk dat je laten leiden door optimisme, realistisch optimisme, de sleutel is.” Ze vervolgt: “Ik weet dat we op onze eigen manier, in onze eigen delen van de wereld, ongelooflijke veranderingen tot stand brengen en in beweging brengen. En voor mij is er een lange, enorme to-do lijst, maar één voor één, en dag na dag, denk ik dat we langzaam dingen aan het afvinken zijn.”
Melati komt krachtig en zelfverzekerd over, en geeft ons een duidelijke boodschap dat je niet kunt verwachten dat je een crisis in je eentje kunt bestrijden. Of het nu gaat om de plastic crisis, de coronapandemie, klimaatverandering, mensenrechtenschendingen of mentale gezondheidsproblemen. We moeten dit allemaal samen doen. Crisissen kunnen niet worden bestreden zonder samenwerking. En als je een pauze nodig hebt, neem dan die pauze en laat anderen het van je overnemen terwijl je jezelf oplaadt. In onze wens om verandering teweeg te brengen, denk ik dat we allemaal iets van haar kunnen leren.
*Ga naar YOUTHTOPIA, bekijk het leerplatform waar de aangeboden programma’s zijn gemaakt door de eerstelijns jonge changemakers voor de opkomende changemaker.
Door Fleur Bosch
Foto Header: Isabel & Melati Wijsen bij Bali’s Biggest Clean Up 2020Credit: Jenya Kadnikova
Foto 3 tips: Melati Wijsen at World Economic Forum, 2019Credit: World Economic Forum
Meer nieuws
Lees meer
Er drijven 171.000 miljard microplastics in de oceaan
Een nieuwe studie schat dat er 171.000 miljard microplastics drijven aan de oppervlakte van de oceaan. Actie is dringend noodzakelijk.
Stenen van plastic op een onbewoond eiland
De sombere boodschap van stenen van plastic, aangetroffen op een onbewoond eiland ver van de Braziliaanse kust.
Verpak aardappelen, appels, bananen, wortels en uien niet langer in plastic
Verpak de vijf meest verkochte groente en fruit niet langer in plastic. Dat bespaart niet alleen plastic, maar voorkomt ook voedselverspilling.
