30 september 2021
PFAS, de chemische stoffen bekend van de antiaanbakpannen en regenjassen, zijn dusdanig schadelijk voor het milieu en de menselijke gezondheid dat er op allerlei niveaus gesproken wordt over een verbod. Maar chemiebedrijf Chemours (voorheen Dupont) in Dordrecht blijft zich verzetten tegen een eerder Europees besluit om de PFAS-achtige stoffen genaamd GenX te kwalificeren als zeer zorgwekkende stof.
De afkorting ‘PFAS’ staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. Het is een verzamelnaam voor zo’n 6000 stoffen die in allerlei producten verwerkt zijn. Via afval, maar ook bij productieprocessen, komen PFAS in het milieu terecht en daarmee ook in ons voedsel en drinkwater. PFAS zijn:
De specifieke eigenschappen verschillen per PFAS-soort en over veel PFAS bestaat nog onduidelijkheid. Wel is bekend dat er schadelijke effecten kunnen zijn op ons immuunsysteem, voortplanting en de ontwikkeling van het ongeboren kind. Ook zijn PFAS mogelijk kankerverwekkend, aldus het RIVM.
De Europese Voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) oordeelde dat PFAS in voedsel al bij lagere concentraties een negatief effect kan hebben op de gezondheid. EFSA stelde een norm vast; mensen mogen per week niet meer binnenkrijgen dan 4,4 nanogram per kilogram lichaamsgewicht. Het RIVM heeft die norm overgenomen en concludeerde dat mensen in Nederland te veel PFAS binnenkrijgen via voedsel en drinkwater. Met deze conclusie was de overheid aan zet.
Met vier Europese landen meldde Nederland dit jaar op 15 juli een Europees verbod aan voor PFAS bij het Europees chemicaliën agentschap (ECHA). Het betreft een procedurele stap om tot een restrictie te komen die in 2025 van kracht kan worden. Dan zal voor het eerst een hele stofgroep (alle 6000 stoffen) verboden worden. Dit betekent dat alle toepassingen van PFAS verboden worden met uitzondering van essentiële of noodzakelijke toepassingen. Met een totaalverbod wordt ook voorkomen dat de ene schadelijke PFAS-stof vervangen wordt door de andere, zoals het Chemours PFOA (perfluoroctaanzuur) verving door GenX.
Chemours verzet zich tegen dit Europees verbod, en dat is niet verrassend. Als een verbod van kracht wordt, ligt in 2025 een groot deel van de productie stil. Een door het Algemeen Dagblad geciteerde woordvoerder van het bedrijf stelt dat de gehanteerde definitie in het restrictievoorstel te ruim is ‘om een effectieve, op wetenschap gebaseerde beoordeling en regulering van bepaalde chemische verbindingen, zoals fluorpolymeren en F-gassen, mogelijk te maken’. Fluorpolymeren en F-gassen zijn slechts twee van de 6000 verbindingen, maar juist deze twee zijn van ‘cruciaal belang voor bijna elke belangrijke sector van de economie’. De fluorpolymeren maken stoffen waterafstotend, niet klevend en bestendig. De brede toepassing hiervan blijkt ook uit enkele recente onderzoeken.
De Nederlandse ngo Tegengif bracht afgelopen zomer een alarmerend rapport uit in samenwerking met zeven andere Europese milieuorganisaties. Throwaway Packaging, Forever Chemicals analyseert PFAS in voedselcontactmaterialen van papier, karton en geperste plantaardige vezels. Een van de bevindingen is dat bijna een derde van de 99 onderzochte producten opzettelijk is behandeld met PFAS. De aanwezigheid van PFAS levert niet alleen gezondheids- en milieuproblemen op, maar maakt deze materialen ook ongeschikt voor recycling en compostering.
PFAS werd in de Verenigde Staten aangetroffen in een insectenbestrijdingsmiddel terwijl de producent van dat middel die niet had toegevoegd. De Environmental Protection Agency (EPA) zocht uit hoe dit kon en concludeerde dat PFAS vanuit de plastic verpakking in het product was gelekt. Het gaat om een behandeling van de flacon met F-gassen.
De Amerikaanse ngo Environmental Defense Fund sloeg vervolgens groot alarm, want dit proces wordt niet alleen toegepast op de flacon van één insectenbestrijdingsmiddel, maar jaarlijks op honderden miljoenen flessen, flacons en bakjes van polyethyleen (PET) of polypropyleen (PP). Uit al die verpakkingen kan dus PFAS lekken naar voedsel, drank, cosmetica, schoonmaakproducten.
In een ander recent onderzoek werden 231 cosmeticaproducten getest die in de VS en Canada gekocht waren. Vloeibare lippenstiften, watervaste mascara’s en foundations bleken vaak hoge concentraties PFAS te bevatten. Een verplichting om PFAS te vermelden op etiketten ontbreekt, zodat consumenten niet op het gevaar gewezen worden. Mensen kunnen PFAS binnenkrijgen via de huid, inademing of zelfs inslikken. Wanneer PFAS zo in de bloedbaan terechtkomt, hoopt het zich daar op, zegt onderzoeker Peaslee.
In 2019 is GenX van Chemours op de zogeheten kandidatenlijst van zeer zorgwekkende stoffen geplaatst. Daartegen tekende het bedrijf bezwaar aan. Afgelopen 13 september vonden hoorzittingen plaats bij het Europees Hof van Justitie. Plaatsen op de lijst is niet alleen een eerste stap in een procedure om de stofgroep te verbieden, maar verplicht producenten ook om informatie te verstrekken aan consumenten. Volgens Chemours vormen lage hoeveelheden van GenX geen risico voor de gezondheid en hoort de stof niet thuis op de lijst van zorgwekkende stoffen.
Plastic Soup Foundation vindt dat er snel een einde moet komen aan het gebruik van alle PFAS, met zo min mogelijk uitzonderingen. Wij roepen bedrijven op een EU-verbod niet af te wachten, maar er nu al mee te stoppen. Het gaat daarbij niet alleen om PFAS in producten, maar vooral ook in verpakkingen. Chemours moet daarom de productie van GenX zo snel mogelijk beëindigen in plaats van tijd te rekken door de Europese besluitvorming op dit dossier te frustreren.
Afbeelding van Riversideca.gov
De gezondheidszorg wordt geconfronteerd met de effecten van klimaatverandering en is tegelijk een van de vervuilers die daaraan bijdraagt. Plastic Health Summit 2021 doorbreekt taboe rondom plastic.
Frankrijk heeft een nieuwe wet ingevoerd waardoor vele soorten fruit en groenten niet meer in plastic verpakt mogen worden.
Uit onderzoek is gebleken dat plastic invloed heeft op onze vruchtbaarheid en die van onze kinderen. Leer hier meer over tijdens de Plastic Health Summit.
Europese PEF-methodiek voor het labelen van textiel houdt onvoldoende rekening met milieueffecten van synthetische kleding.
Voorzitter Raad van Toezicht (onbezoldigd)